بحران کرونا و مقایسه در شرایط نسبتاً برابر
تجربه نشان داده است که «کنشِ واقعیِ جامعه» و رفتارهای نهفته و نهادینه شدهی یک جامعه در شرایط بهم ریخته و غیر عادی خود را نشان داده و بروز میدهد.
تاکنون به مدد امپراتوری رسانههای معاند، همواره برساخت رسانهایِ «خودتحقیری» به افکار عمومی ملت ما القاء میگردید و در هر حادثهای و به بهانهای، موجی از اخبار منفی با رویکرد سیاهنمایی، به جامعه ایرانی پمپاژ میشد. اینکه در هر غائلهای، جامعه ما را عقبمانده، غیر منسجم، متلاشی شده، فردمحور و بهدور از استانداردهای جهانی معرفی و با سایر کشورهای به ظاهر متمدن مقایسه میکردند. اما اکنون و به واسطه شیوع جهانی کروناویروس، همه کشورها با یک بحران مشابه درگیر شده اند فلذا شاید بتوان گفت که در شرایط نسبتاً برابرِ کرونایی، فرصت مقایسه واقعی بین ملت ما با سایرین، دست داده است.
تصویر واقعی مردم ایران، تصویر جامعه، فرهنگ و مردمی است که از چالشها و بحرانهای چهار دهه گذشته بهنحوی خارقالعاده عبورکرده و با کسب مزیت برتر، قواعد رفتاریِ خاصِ خود را مبتنی بر «عقلانیت اسلامی – ایرانی» در مواجهه با بحرانها شکل داده است و جالب آن است که در هر بحران جدید، به جای آنکه ضعیفتر شود، ظرفیتِ چنین جامعهای بالاتر میرود.
در شرایطی که سطح شیوعِ بحرانِ کرونا، جهانشمول شده است، میتوان چنین جامعهای را با سایر کشورهای جهان مقایسه کرد. به عنوان نمونه:
در آمریکا از ترس قحطی، قفسهی فروشگاههای بزرگ توسط مردم غارت میشود؛ مردم از ترس غارت شدن منازل و اموالشان توسط دیگران و برای محافظت از خود و خانوادهشان در دوران قحطی کرونایی برای خرید اسلحه مقابل اسلحه فروشیها صف بستهاند؛ در اکثر کشورها برای انجام تست بیماری هزینههای هنگفتی دریافت میشود و فقرا امکان بستری در بیمارستان را ندارند؛ دولتمردانشان بی آنکه جان مردم برایشان مهم باشد به راحتی میگویند جمع زیادی از مردم خواهند مُرد و ما کاری نمی توانیم بکنیم؛ در سوئد و فرانسه چالش لیس زدن در اماکن عمومی راه می اندازند که اثبات کنند مکانهای پررفت و آمدشان پاکیزه و عاری از کروناست؛ در استرالیا، کانادا و آمریکا بحران تهیه دستمال کاغذی به وجود می آید و مردم با قاپ زنی از یکدیگر تلاش می کنند نیاز خود را برآورده کنند؛ این یعنی بحران در بحران و انفعال در شرایط بحران.
اما شما ملاحظه می کنید در همین زمان در کشور ما اقدامات مردم منفعلانه نیست بلکه با برخوردی فعالانه و شبانه روزی به مواجهه ی کرونا می روند؛ روابط مردم مبتنی بر اعتماد است و بجای آنکه مردم از هم بترسند به کمک هم میشتابند؛ ایثار، همبستگی و از خود گذشتگی به مثابه یک رفتار اجتماعی نهادینه شده، پررنگتر از گذشته می شود به عنوان نمونه عده ای بصورت خودجوش و داوطلبانه بر بالین بیماران کروناییِ مثبت، حاضر می شوند و کادر درمانی را به اشکال مختلف پشتیبانی می کنند؛ تعاون و همدلی به اوج می رسد و گروه های جهادی، گروه های مردمیِ خودجوش، طلبه ها، موکب های سلامت، با هزینه های مردمی اقدام به گندزدایی معابر عمومی نموده و یا کارگاه تولید ماسک راه می اندازند تا کمبودها جبران شود؛ برخی از مالکان از مستاجران خود اجاره بها دریافت نمی کنند؛ هیات های مذهبی با ارائه خدمات اجتماعی برای حل مسئله کرونا به میدان می آیند؛ انجام دستورات پزشکی نه از روی ترس بلکه به عنوان یک رفتار اجتماعی معقول در زمان بحران مورد پذیرش قرار می گیرد؛ با اینکه در ایام تعطیلات عید هستیم و معمولا خریدها بیشتر از زمانهای دیگر است اما به نسبت سال های قبل خریدها معقولانه تر است و مردم با یک رفتار عقلانی - اجتماعی اقدام به خرید بیش از حد نیازهای خود نمی کنند؛ و با اینکه در شرایط تحریمی هستیم نه قحطی همانند سایر کشورها رخ داده و نه رفتار غیر عقلانی ناشی از فوبیای اجتماعی مردم.
این است تصویر واقعی مردم ایران، کدام کشور را سراغ دارید که مردمش چنین رفتار متمدنانه ای در زمان بروز بحران از خود نشان داده باشد؛ کدام کشوری را سراغ دارید که مردمش اینگونه ایثار جمعی را از خود بروز می دهد؟! این روحیه همان مقاومت فعال مردم ایران در شرایط اضطراری است؛ ویژگی یک جامعه زنده که در مواجهه با بحرانها، رویکردی فعالانه اتخاذ می کند و هیچگاه منفعل نشده است.
و دو نکته پایانی اینکه:
1. تحلیلگران و به نخبگان دانشگاهی که مرتب بر طبل «خودتحقیری ملی» می دمند باید به این نکته توجه کنند که یا جامعه ایرانی را درست نمی شناسند و یا باید دستگاه تحلیلی خود را اصلاح نمایند.
2. و در نهایت ما همچنان در شرایط برابر با سایر کشورها نیستیم؛ آنها در شرایط تحریمی مدیریت بحران کرونا را انجام نمی دهند؛ شبکه های معاند رسانه ای و هزاران اکانت فیک مجازی معاند ندارند که مدام با تزریق روحیه یاس و ناامیدی، ذهن جامعه ی درگیر با کرونا را آزار و خراش دهند؛ ما هنوز شرایط مان برابر نیست به همین دلیل نوشیم در شرایط نسبتاً برابر.